Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Εν συντομία

Η προστασία του περιβάλλοντος έχει καθοριστική σημασία για την ποιότητα ζωής των σημερινών και των μελλοντικών γενεών. Αυτό που αποτελεί πρόκληση είναι ο συνδυασμός της προστασίας του περιβάλλοντος με τη συνεχή οικονομική ανάπτυξη, κατά έναν βιώσιμο μακροπρόθεσμα τρόπο. Με δεδομένη την αλλαγή του κλίματος, η πρόκληση αυτή γίνεται ακόμη εντονότερη. Η περιβαλλοντική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης βασίζεται στην πεποίθηση ότι η ύπαρξη υψηλών περιβαλλοντικών προτύπων τονώνει την καινοτομία και τις επιχειρηματικές δυνατότητες και ότι η οικονομική, η βιομηχανική, η κοινωνική και η περιβαλλοντική πολιτική πρέπει να είναι στενά συνδεδεμένες.

Το μέλλον μας, η επιλογή μας

Ακρογωνιαίος λίθος της περιβαλλοντικής πολιτικής της EΕ είναι το πρόγραμμα δράσης με τίτλο "Περιβάλλον 2010:
Το μέλλον μας η επιλογή μας" που εστιάζεται στα ακόλουθα:

-αλλαγή του κλίματος και υπερθέρμανση του πλανήτη
-φυσικά ενδιαιτήματα και άγρια πανίδα και χλωρίδα
-θέματα σχετικά με το περιβάλλον και την υγεία
-φυσικοί πόροι και διαχείριση των αποβλήτων

Για το υπόλοιπο διάστημα εφαρμογής αυτού του προγράμματος, έμφαση θα δοθεί στην καταπολέμηση της αύξησης των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της συνεχιζόμενης απώλειας βιοποικιλότητας, καθώς και στην αντιμετώπιση της απερήμωσης, της αποψίλωσης των δασών, των κινδύνων που απειλούν το έδαφος, των συνεχιζόμενων σοβαρών επιπτώσεων της ρύπανσης στη δημόσια υγεία και στο περιβάλλον, της αυξανόμενης ποσότητας των αποβλήτων και του σταθερά αυξανόμενου «οικολογικού ίχνους» της ΕΕ.

Συγχρόνως, η ΕΕ είναι αποφασισμένη να ενισχύσει τον ηγετικό της ρόλο παγκοσμίως σε τομείς όπως η αλλαγή του κλίματος, η βιοποικιλότητα και η βιώσιμη χρήση πόρων, από την παραγωγή έως την κατανάλωση και την τελική διάθεσή τους. Ο ηγετικός ρόλος όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος συνάδει με τους στόχους της αύξησης της απασχόλησης και της ανάπτυξης, δεδομένου ότι η πρωτοπορία της ΕΕ όσον αφορά την οικολογική καινοτομία και τις οικολογικές τεχνολογίες συμβάλλει στην επίτευξη και των δύο αυτών στόχων.


Η υγεία μας εξαρτάται από ένα καθαρό περιβάλλον. Καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος
Ο στόχος της πολιτικής της ΕΕ για την αλλαγή του κλίματος είναι να περιοριστεί η μέση αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη σε 2° C κατ’ ανώτατο όριο έναντι των προ της βιομηχανικής εποχής τιμών. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, απαιτείται συνδυσμός εξοικονόμησης ενέργειας, αποτελεσματικότερης χρήσης της ενέργειας σε όλες τις μορφές της, από τις ηλεκτρικές συσκευές έως τα αυτοκίνητα, και μεγαλύτερης χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Η θέσπιση του πρώτου παγκοσμίως συστήματος εμπορίας εκπομπών αποτελεί ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της μείωσης των εκπομπών. Βάσει του Πρωτοκόλλου του Κιότο, η ΕΕ έχει δεσμευτεί, για το διάστημα 2008-2012, να μειώσει τις εκπομπές των λεγόμενων αερίων του θερμοκηπίου κατά 8% σε σχέση με το 1990. Οι κυβερνήσεις της ΕΕ καθορίζουν ποσοστώσεις για τις επιχειρήσεις στον βιομηχανικό και ενεργειακό τομέα με στόχο τη μείωση των επιτρεπόμενων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, που αποτελεί το κυριότερο αέριο του θερμοκηπίου. Οι επιχειρήσεις που δεν χρησιμοποιούν ένα μέρος της ποσόστωσής τους μπορούν να το πωλούν σε επιχειρήσεις που υπερβαίνουν την ποσόστωσή τους και που θα ήταν κανονικά υποχρεωμένες να πληρώσουν μεγάλο πρόστιμο για τη μη τήρηση του ανώτατου επιτρεπόμενου ορίου εκπομπών.

Η Επιτροπή επιθυμεί να επεκτείνει, από το 2011, την εμπορία εκπομπών στις πτήσεις που εκτελούνται στο εσωτερικό της ΕΕ και, από το 2012, στις πτήσεις από και προς την ΕΕ. Μολονότι σήμερα οι αερομεταφορές επιβαρύνουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ μόνο σε ποσοστό 3% περίπου, το ποσοστό αυτό αυξάνεται ταχέως.

Οι υποχρεώσεις που απορρέουν από το Πρωτόκολλο του Κιότο ισχύουν μέχρι το 2012, αλλά έχουν ήδη αρχίσει οι διαβουλεύσεις για την πολιτική αντιμετώπισης της αλλαγής του κλίματος που θα εφαρμοστεί μετά το 2012. Η ΕΕ σχεδιάζει να μειώσει τις εκπομπές σε περισσότερους τομείς, από τα κτήρια έως όλα τα είδη μεταφορών, και να αναλάβει ηγετικό ρόλο παγκοσμίως όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καταρτίσει στρατηγική για την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος, η οποία βασίζεται στα ακόλουθα:

-έγκαιρη δράση για τη χάραξη στρατηγικών σε τομείς στους οποίους το σημερινό γνωστικό επίπεδο είναι ανεπαρκές
-ενσωμάτωση των παγκόσμιων αναγκών προσαρμογής στις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ και οικοδόμηση μιας νέας συμμαχίας με τους ανά τον κόσμο εταίρους
-κάλυψη γνωστικών κενών μέσω της έρευνας σε επίπεδο ΕΕ και της ανταλλαγής πληροφοριών
συντονισμένες στρατηγικές και δράσεις.

Η ευρύτερη εικόνα

Η αλλαγή του κλίματος δεν μπορεί και δεν πρέπει να επισκιάσει άλλα περιβαλλοντικά προβλήματα. Υπάρχουν θεματικές στρατηγικές που αφορούν την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, την πρόληψη των αποβλήτων και την ανακύκλωσή τους, το θαλάσσιο περιβάλλον, το έδαφος, τα φυτοφάρμακα, τη χρήση των πόρων και το αστικό περιβάλλον. Οι θεματικές αυτές στρατηγικές θέτουν σαφείς στόχους για την επόμενη δεκαετία και πλέον, απλουστεύοντας και αποσαφηνίζοντας παράλληλα την ισχύουσα νομοθεσία, ενώ προτείνουν νέα νομοθετικά μέτρα στις περιπτώσεις που κρίνεται αναγκαίο.

Άλλοι βασικοί στόχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι:

-ο έλεγχος της εφαρμογής της ισχύουσας περιβαλλοντικής νομοθεσίας
-η συνεκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ
-η ενεργός συμμετοχή των επιχειρήσεων και των καταναλωτών στη διαμόρφωση πολιτικής
-η παροχή στους πολίτες των απαραίτητων πληροφοριών ώστε να κάνουν φιλικές προς το περιβάλλον επιλογές
-η ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σημασία που έχει η ορθολογική χρησιμοποίηση της γης

Επίτευξη ισορροπίας μεταξύ της προστασίας του περιβάλλοντος και της ανταγωνιστικότητας

Οι πολιτικές αυτές βασίζονται σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα περιβαλλοντικής προστασίας που καλύπτει διάφορα θέματα: από τον θόρυβο μέχρι τα απόβλητα, από τα χημικά προϊόντα έως τις εξατμίσεις αυτοκινήτων και από τα ύδατα κολύμβησης έως τα σχέδια έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών καταστροφών. Το σύστημα αυτό είναι αποτέλεσμα της επί τριάντα και πλέον έτη εφαρμοζόμενης περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, υπήρξε μια στροφή από τον απλό καθορισμό προτύπων για τα υπάρχοντα προϊόντα προς την ενθάρρυνση της χρήσης εναλλακτικών προϊόντων τα οποία είναι από τη φύση τους φιλικότερα προς το περιβάλλον. Επίσης, θεσπίστηκαν οι προϋποθέσεις με βάση τις οποίες, κατά τον σχεδιασμό των προϊόντων, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η δυνατότητα ανακύκλωσης στο τέλος της ωφέλιμης ζωής τους.

Στόχος είναι να εξασφαλισθεί το ίδιο περίπου επίπεδο προστασίας σε όλη την ΕΕ, η δε πολιτική πρέπει να είναι αρκετά ευέλικτη ώστε να συνεκτιμά τις τοπικές συνθήκες και να συνδυάζει την προστασία του περιβάλλοντος με τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων σε διεθνές επίπεδο.

Η προσέγγιση αυτή συνέβαλε στην επίτευξη συμφωνίας για ένα ενιαίο σύστημα καταχώρισης, αξιολόγησης και αδειοδότησης των χημικών προϊόντων (REACH). Ένας νέος Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων στο Ελσίνκι θα αρχίσει να δέχεται καταχωρίσεις την 1η Ιουνίου 2008. Το νέο σύστημα θα εξασφαλίσει καλύτερη προστασία της υγείας και της ασφάλειας των πολιτών, καθώς και αποτελεσματικότερη διατήρηση της βιοποικιλότητας, δίχως να επιβαρύνει τη βιομηχανία με υπερβολικές νομοθετικές ρυθμίσεις.

Ολόκληρη η πολιτική βασίζεται στην αρχή "ο ρυπαίνων πληρώνει". Οι πληρωμές μπορεί να έχουν τη μορφή είτε επενδύσεων που είναι απαραίτητες για τη συμμόρφωση προς αυστηρότερα πρότυπα, είτε υποχρέωσης ανάκτησης, ανακύκλωσης ή διάθεσης των προϊόντων μετά τη χρήση τους, είτε φόρου που επιβάλλεται στις επιχειρήσεις ή στους καταναλωτές που χρησιμοποιούν μη οικολογικά προϊόντα, π.χ. ορισμένοι τύποι συσκευασιών.

Όταν οι κίνδυνοι που απειλούν το περιβάλλον είναι περισσότερο δυνητικοί παρά αποδεδειγμένα υπαρκτοί, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εφαρμόζει την αποκαλούμενη "αρχή της προφύλαξης", δηλαδή προτείνει μέτρα προστασίας αν ο κίνδυνος φαίνεται πραγματικός, ακόμα και αν δεν έχει αποδειχθεί βάσει επιστημονικών στοιχείων.

Το κοινοτικό σύστημα απονομής οικολογικού σήματος βοηθά τους πολίτες να κάνουν οικολογικά ορθές αγορές για ένα μεγάλο φάσμα προϊόντων και υπηρεσιών. Το EMAS (κοινοτικό σύστημα οικολογικής διαχείρισης και οικολογικού ελέγχου) επιτρέπει στις εταιρείες και στους οργανισμούς να επιδείξουν τα υψηλά περιβαλλοντικά τους πρότυπα.

Η παρακολούθηση της κατάστασης του περιβάλλοντος και η έγκαιρη προειδοποίηση των οργάνων της ΕΕ σε περίπτωση επικείμενων προβλημάτων αποτελεί καθήκον του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, ο οποίος εδρεύει στη Κοπεγχάγη.

Χρηματοδότηση για τη βελτίωση του περιβάλλοντος

Η έρευνα σε περιβαλλοντικά θέματα και τα συστήματα προστασίας των φυσικών ενδιαιτημάτων ή του περιβάλλοντος λαμβάνουν εκτεταμένη χρηματοδότηση στο πλαίσιο ειδικών προγραμμάτων, κοινοτικών ερευνητικών προγραμμάτων και προγραμμάτων περιφερειακής ανάπτυξης. Ο προϋπολογισμός του προγράμματος LIFE+, που προορίζεται ειδικά για τη χρηματοδότηση έργων αναβάθμισης του περιβάλλοντος και περιβαλλοντικών ερευνών, ανέρχεται σε 2 δισεκατομμύρια ευρώ για το διάστημα 2007-2013. Η ΕΕ χρηματοδοτεί επίσης έργα προστασίας του περιβάλλοντος σε χώρες εκτός ΕΕ.